Vakblad Kleur & Stijl

Global Wardrobe – De wereldwijde modeconnectie vertelt de verhalen van kledingstukken die de wereld in zich dragen. Denk aan handbeschilderde katoen uit India, soepele Chinese zijde, fantasievolle batik uit Indonesië of kleurrijke varianten op de Japanse kimono.

Mooie, maar ook pijnlijke verhalen, want veel van deze textiel kwam tot stand in een periode van kolonisatie en ongelijke machtsverhoudingen. De tentoonstelling Global Wardrobe – De wereldwijde modeconnectie wordt gebracht in een tijd dat het denken over mode als een wereldwijd fenomeen én cultureel toe-eigenen in de modewereld volop in de schijnwerpers staat.

Drie fases
De buiten-Europese invloeden op de West-Europese modecollectie van het museum zijn in de tentoonstelling op chronologische wijze in drie fasen verdeeld: de 18de en 19de eeuw, 20ste eeuw en het heden. Zij vertegenwoordigen de fases van imitatie, inspiratie en innovatie. Per  tijdsperiode wordt duidelijk hoe de dominante opvattingen over ‘de wereldwijde modeconnectie’ voortdurend veranderen en in een historische context te plaatsen zijn. Ook de avondjapon die Koningin Maxima droeg tijdens het staatsbezoek aan de republiek India in 2019 is onderdeel van de expositie. Een ontwerp van de Nederlandse couturier Jan Taminiau, die de avondjapon op basis van een Indiase sari maakte.

Inspiratie
Met de komst van grote couturiers in de 20ste eeuw volgde ook het thema ‘inspiratie uit de oost’ op de catwalk, met aandacht voor landen als China, Japan, Egypte of India. In de jaren 1920 putten ontwerpers als Paul Poiret, Coco Chanel, Jeanne Lanvin en andere tijdgenoten volop uit buiten-Europese culturen. Interessant is dat de West-Europese couturiers doorgaans een fantasiewereld verbeeldden met hun ‘oosterse’ referenties. Creaties die in het land van herkomst zeker niet zo werden gedragen, maar waren ontsproten aan hun eigen Oriëntalisme. ‘Oosters’ droeg bovendien vaak een seksuele fantasie in zich mee, wat als vrijbrief opgevat werd om nét een stapje verder te gaan dan doorgaans de ‘westerse’ norm was.

Verder werden authentieke niet-westerse kledingstukken één-op-één gebruikt voor ‘nieuwe’ ontwerpen. Couturiers zetten de schaar erin en gebruikten onderdelen voor hun creaties. Sommigen deinsden er zelfs niet voor terug om hun eigen label te naaien in een originele Chinese jas. Zij stonden hierin niet alleen. Veel modieuze West-Europese vrouwen liepen in de roaring twenties in zo’n mannenjas uit China, die door hen als schitterende avondmantel werd gedragen. Gewaardeerd om het handwerk, de decoraties en kleurenpracht, maar zo goed als zeker zonder het begrip van de symboliek in het Chinese borduurwerk. Dit gebeurde opnieuw in de hippietijd, maar dan met kleding uit bijvoorbeeld Afghanistan. De ontwerpers van de Hippie chic-stijl in de jaren 1960 en 1970, zoals Yves Saint-Laurent, en later de ‘verhalenvertellers’ John Galliano, Alexander McQueen en Jean-Paul Gaultier, brachten wederom ‘citaten’ uit niet-westerse modes. Tot in de jaren 1990 werd het overnemen van of citeren uit andermans cultuur in de Eurocentrische mode nog steeds vrij kritiekloos getoond op de Parijse catwalks en in de musea. Dit is nog maar een kleine twintig jaar geleden, maar voelt inmiddels als een compleet andere wereld.

Cultureel erfgoed
Het werkelijk ‘kopiëren’ uit andere culturen, en al helemaal zonder correcte bronvermelding, wordt sinds de laatste decennia benoemd als cultureel toe-eigenen, ofwel ‘cultural appropriation’. Kopiëren zoals dit decennialang gebeurde onder het mom van waardering en inspiratie wordt tegenwoordig veel kritischer bekeken. Cultureel toe-eigenen wordt nauwlettend in de gaten gehouden, waarbij sociale media een belangrijke rol spelen. De hele wereld kijkt mee. Als gevolg hiervan lijkt er een kentering gaande in de modewereld. Verschillende grote modehuizen en ook minder bekende ontwerpers zoeken naar manieren waarbij ze verantwoording afleggen voor het gebruiken van andermans erfgoed. Of ze kiezen voor een verbindende en gelijkwaardige samenwerking, waarbij het handwerk lokaal (en eerlijk betaald) wordt uitgevoerd.

Er verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus (Nederlands- en Engelstalig) bij uitgeverij Waanders & De Kunst door Kunstmuseum Den Haag.

Global Wardrobe van 9 oktober 2021 t/m 16 januari 2022 | Kunstmuseum Den Haag