Wie het breed heeft, laat het breed hangen, denken de Van Loons. Ze zijn de ‘nouveau riche’ van hun tijd. Zien en gezien worden,  moeten zij gedacht hebben. Dus pakken zij enorm uit. Dit artikel gaat vooral over hun garderobekeuzes.  De inspirerende rondleiding door Huis van Loon* wordt verzorgd door Carien Kanters, van de Vrije Academie, gespecialiseerd in kostuumgeschiedenis.  In volle vaart vertelt zij over het wel en wee van de familie en hun kleding.

*Huis van Loon wordt oorspronkelijk gekocht door Van Raaij, die een deel verhuurt aan Ferdinand Bol, de beste leerling van Rembrandt. De Van Loons kopen het pand in de 18^e eeuw. Ze houden van overdadig: het hele huis wordt Rococco ingericht.

Tekst Erica Pach  be-your-best.nl 

 

Het livrei
Start is de chique eetsalon, waar natuurlijk een man in livrei bedient. Eigenlijk was dit ooit een rijkeluisuitrusting. Maar door de Franse revolutie zijn de culottes afgezworen en komen de lange broeken in zwang. De strijd tussen de culottes en sans culottes wordt door de laatsten gewonnen. En zo kan het gebeuren dat wat ooit een sjieke broek was, nu een werkmansbroek is geworden.

De Japonse rok, voor de man
We lopen het pand door dat uit twee etages bestaat en zien een man met lang haar in een Japonse rok (=kamerjas) geportretteerd. Rijkdom, ze etaleren het graag die Van Loons. Zo’n Japonse rok is niet alleen schreeuwend duur, maar je laat ook terloops zien dat jij contacten met het Oosten hebt – in dit geval Japan, lekker ver weg en dus duur.

Nog een portret met eenzelfde Japonse rok, maar dan man met pruik. Het is de tijd van Louis XIV, de zonnekoning. Kalend zoekt hij naarstig naar een oplossing om toch een beetje leuk voor de dag te komen. En zo komen de pruiken in zwang. Die moeten driftig gepoederd worden in een  speciale kamer. En zo ontstaat de zogenaamde ‘poederkamer’, waar de Britse dames tot op de dag vandaag heen gaan “to powder my nose.” Een eufemisme voor toiletbezoek.

Eigenzinnig
We komen bij Louise van Loon-Borski, de puissant rijke bankiersdochter (familie van degene die de Nederlandse Bank heeft opgericht). Eigenzinnige dame: Modieus, spilzuchtig, elegant, feestend. En ze reist veel, zónder haar man. Héél pikant in die tijd.

De familie van Loon beweert dat haar heldergroene, bijna turkoois gekleurde robe gemaakt is door Charles Frederick Worth. Indertijd een zeer gerenommeerde Franse couturier. Hij is de eerste die zijn labels in jurken naait.  Vreemd genoeg ontbreekt dat herkenningspunt hier. “Is het wel een echte Worth?” vraagt onze gids zich af. Toch genoeg redenen om te denken van wel. De japon heeft dé typische Worth kenmerken: intense kleuren, zware stoffen zoals fluweel en Ottomaanse zijde. Misschien is het label bij het vermaken eraf gehaald? Maar niet getreurd, links of rechtsom: ze blijven trouw aan hun niveau rich zijn; het is een heel duur kledingstuk. Indien niet van Worth dan wel van Rouff, een warenhuis van het hoogste niveau in Parijs.

Overigens is het heel bijzonder dat deze avondjurk én het portret (1887) met diezelfde robe bewaard zijn gebleven.

Comfort en hygiëne, wat is dat?
In 19^e eeuw verkleedt een vrouw zich wel vijf keer per dag. Tja, wat moet je anders? Twee vrouw personeel, alleen al om mevrouw te helpen. Comfort en hygiëne zijn volstrekt niet van belang.

Rijkdom en status, dat moet je uitstralen. Én, je moet de dubbele moraal kennen. Overdag geen huid te bekennen. De ‘montante’, hun hooggesloten kleding, bedekt ieder plekje huid. ’s Avonds mogen alle remmen los. Hoe meer décolleté hoe beter. Je moet wel goed op de hoogte van de – ongeschreven – etiquette zijn. Onderdressed is erg, want lachwekkend, maar overdressed is minstens zo erg, want gauw ordinair.

De borduursels en het materiaal van de robes zijn enorm kwetsbaar. Gewassen wordt er niet; wel  gestoomd, en driftig afgeborsteld als mevrouw buiten is geweest. De man blijft dan op grote afstand, wil hij niet in de stofwolken verdwijnen.

Ondergoed wordt wel gewassen; de corsetten zijn het meest essentiële onderdeel van de 19^e eeuwse garderobe. Een dame van stand wordt geacht zich altijd in te rijgen, ongeacht haar lichamelijke staat en mogelijke zwangerschappen. Er is bijvoorbeeld een korset ‘pour nourrir’, om borstvoeding te geven.

Verschillende uitstraling
In dezelfde kamer hangt een portret van Thora van Loon (1909).  Ze volgt de Parijse mode uit die tijd op de voet: verhoogde taille, sluike rok. Geen wonderlijke opvullingen zoals bij Louise; hier wordt de lichaamsvorm meer gevolgd. Waarschijnlijk zit er een korset onder verborgen, want de vrouwen kunnen niet meer zonder. Hun lichaam zakt ineen zonder die steun.

Het is grappig om te zien welk verschillend imago de beide dames uitstralen. De eigenzinnige, Louise straalt onafhankelijkheid uit. Ze stáát en straalt door haar pose trots uit. Die eigenschap wordt versterkt doordat zij niet samen met een pendant portret van haar man hangt.

Thora is zittend afgebeeld, zoals de meeste vrouwen in die tijd. Louise heeft een krachtige kleur aan, terwijl Thora een roze japon draagt. De laatste is omgeven door een kussen en allerlei transparante draperieën die haar een lieflijke uitstraling geven. En ze hangt pendant met haar echtgenoot.

In 1897 wordt Thora ‘dame du palais’, hofdame van – toen nog – prinses Wilhelmina. Wil je op audiëntie bij de a.s. koningin dan moet je door de ballotage bij Thora. Dus eerst een kopje koffie in het luxe pand aan de Keizersgracht. En dan maar afwachten of je ‘geslaagd’ bent.

Status
Status meet je ook af aan imposante schilderijen. Je ten voeten uit laten schilderen, right in your face, dat maakt indruk bij de bezoeker! Toch zie je enkele portretten waarvan de onderkant afgehakt lijkt. Was het geld op? De waarheid is prozaïscher: In het verleden zijn de onderkant van enkele portretten omgevouwen en achterop vastgeplakt. Waarschijnlijk om ervoor te zorgen dat ze mee kunnen verhuizen naar een huis met kleinere kamers.

In de gang hangt een portret van een bruiloft. Geen oh zo ouderwetse molensteenkragen meer, maar hippe platte kragen. Op de hoogte zijn van de laatste mode én je de aankoop kunnen veroorloven; daarmee laat je ook je status zien.

Gedempt licht
De verlichting in het pand is heel gedempt. De fragiele stoffen verdragen weinig daglicht. Kleding is als papier als je deze niet goed bewaart. En zeker tere stoffen kunnen zo uit elkaar vallen.

Op de eerste etage kom je Anne Louise de Winter tegen die in 1815 trouwt. Ze draagt empire kleding. Deze mode begint heel wit en transparant. In de loop der tijd krijgen de jurken zwaardere kleuren, zoals te zien is op dit schilderij. Om zichzelf warm te houden, is een pasjmina om haar schouders gedrapeerd.

In de aangrenzende kamer een witte jurk uit 1901, gedragen door Thora bij het huwelijk van Wilhelmina. Gemaakt door Jeanne Paquin. De jurk moet in twee maanden gemaakt worden. Een spoedklus middenin het drukke uitgaansseizoen. Te kwetsbaar om op een pop te tonen.

De zeer laag uitgesneden jurk is zalmkleurig en heeft beschilderde paneeltjes. De binnenkant wordt door banden bij elkaar gehouden om te voorkomen dat de jurk té wijd uitwaaiert. Alleen de bruid, hofdames en hoge gasten mogen in hun diep uitgesneden jurken de kerk binnentreden. Voor hen wordt er flink gestookt. Heel jammer voor de rest van de genodigden die wel in hun montante in de kerk verschijnen.

Zwart schaap
We komen nog een zwart schaap van de familie tegen. Mevrouw Antoinette de Bach –van Loon. Ze verdraagt de ontrouwheid van haar eerste man niet en loopt binnen een jaar bij hem weg. Not done in die tijd. Bij het regelen van de scheiding krijgen we een inkijkje in haar kledinguitgaven. En die zijn niet misselijk. ‘Tante Netje’ blijft tot op hoge leeftijd excentriek. Rode haren, rood gestifte lippen en lange broeken horen bij haar onafhankelijke persoonlijkheid.

Modernere tijden
We landen aan in modernere tijden. De smoking van Maurits van Loon uit 1980, in veelkleurig Paisley motief. Zijn eerste Franse vrouw draagt een prêt-à-porter van Yves St. Laurent uit de jaren zeventig. Zij heeft twee garderobes: eentje voor Frankrijk en een praktische in Amsterdam voor op de fiets.

Zijn tweede vrouw, voormalige grootmeesteres van Willem Alexander, mevrouw Van Loon-Labouchère, heeft Erwin Olaf geportreerd in haar lichtblauwe japon. Deze draagt zij bij de inhuldiging in 2013. Hoewel Frans Molenaar de jurk heeft gemaakt, heeft mevrouw Van Loon zelf bepaald hoe de jurk eruit moet zien. Kleur en japon mogen niet te opvallend zijn, dus kiest ze voor lichtblauw. Op de jurk moet ze veel kunnen dragen, zoals een sjerp. Mevrouw is heel praktisch en koopt zelf haar zijde in Kniphal op de Albert Cuyp in Amsterdam. Verder zitten er zakken in de japon, want een tas dragen mag niet. Het is prachtig om te zien hoe behangmotief en het stofmotief van de jurk prachtig in elkaar overvloeien én elkaar versterken.

Als een mooie afsluiting van de rondleiding zien we een prachtige witte japon met rode strikken van Dior. In 1958 ontworpen, waarschijnlijk door zijn opvolger YSL, aangezien Dior toen al dood is.  Overigens is de avondjurk gemaakt door de Bonneterie. In die tijd is het heel gewoon dat couturehuizen vergunningen verkopen om één of twee kopieën van een jurk na te maken. Uitvoering, stof en garnering zijn wel aan strenge regels gebonden. Ook een kopie moet kwaliteit en stijl uitdragen. En dus status, precies wat de Van Loons willen uitstralen.

Nog te zien t/m eind mei 2016.

De serre op de eerste etage is in de 18^e eeuw aangebouwd en is het privévertrek van Thora van Loon. Hier ligt een lijfje uit 1894. Twee eigenlijk: een montante en een decolloté. Het laatste is waarschijnlijk van haar trouwjurk. Beide exemplaren zijn géén corsetten. Ze gaan over de corset heen.

Op hun servies staan enkele kruizen en twee moorkopjes. De kruizen staan voor molens en ijzers, de moorkopjes – heel nadrukkelijk NIET voor de slavernij – maar voor hun handel met Afrika.